سایه تخریب همچنان بر سر سنگ نگاره‌های «دیزدر»

مرتضی محمدپور | شهرآرانیوز؛ مثل نفت و دیگر سرمایه‌های خدادادی در حوزه انرژی که به سبب وفور نعمت هرگز به ارزش و اهمیتشان در این سرزمین توجه شایسته نمی‌شود، آثار باستانی و سرمایه‌های تاریخی بسیاری هم وجود دارند که در نقاط گوناگون کشور، در سایه غفلتی تأسف آور به آن‌ها بی مهری شده است؛ میراث گران بهایی که یادگار اجداد و نیاکان ماست، اما در موزه‌های لوکس مغرب زمین بیش از سرزمین مادری مان به آن‌ها توجه می‌شود.

سنگ نگاره‌های دیزدر نمونه‌ای از این آثار ماندگار تاریخی هستند که در فاصله حدود هشت کیلومتری از شهر مشهد و در حاشیه مسیر تردد به سمت شهرستان شاندیز قرار دارند؛ سنگ نگاره‌هایی که بیش از ۴۰۰۰ سال قدمت دارند و مشاهده بقایای طرح‌های مختلفی از حیوانات روی آنان، نفس هر بازدیدکننده‌ای را در سینه حبس می‌کند، اما سال هاست که این منطقه نه به دلیل اهمیت باستانی آن، بلکه به سبب وجود منابع معدنی از نوع سنگ چینی تزیینی، توجه پیمانکاران مختلف معدن را جلب کرده است و این آثار گران بها هرروز زیر فشار ماشین آلات سنگین حفاری و استخراج بر خود می‌لرزند.

حقیقت واگذاری مرموز

تداخل فعالیت‌های معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی با برنامه ریزی‌های سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان برای ترمیم و بازسازی سنگ نگاره‌ها در این منطقه، سرآغاز شکل گیری کشمکش‌های پیوسته اداری و قضایی بوده که فراتر از شش سال پیش تاکنون استمرار داشته است.

چنان که سرپرست معاونت میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی موضوع را این گونه توضیح می‌دهد: نص صریح قانون معادن که در پروانه بهره بردار این معدن نیز به آن اشاره شده است، پیمانکاران معادن را ملزم می‌کند تا در صورت روبه روشدن با آثار تاریخی در جریان حفاری، پروژه را تعطیل کنند، اما در این مورد، با اینکه معدن در همسایگی سنگ نوشته‌های تاریخی قرار دارد و پیشرفت در حفاری و استخراج، این آثار ارزشمند را در معرض نابودی حتمی قرار داده، بهره بردار به قوانین و حتی مندرجات پروانه بی تفاوت است و سازمان صنعت، معدن و تجارت استان هم او را بازخواست نمی‌کند.

احسان زهره وندی می‌افزاید: هنگامی که مرحله جدید بهره برداری از این معدن در سال ۱۳۹۴ آغاز شد، ما به موازات مکاتبات اداری با سازمان صمت استان، پیگیری‌های قضایی گوناگونی را در دستورکار قرار دادیم که درنهایت به تعطیلی کارگاه در سال ۱۳۹۸ انجامید، اما نکته درخور توجه این است که مدیران سازمان صمت استان در حالی پروژه را به بهره بردار جدید واگذار کرده اند که از این ممنوعیت در کار آگاهی داشتند.

پول، ارزشمندتر از میراث ملی

سرپرست اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان بینالود نیز در گفتگو با خبرنگار شهرآرا می‌گوید: پس ازاین موضوع ثبت یک اثر به عنوان میراث ملی، به استاندار به عنوان عالی‌ترین نماینده دولت ابلاغ می‌شود که همه سازمان‌ها را در جریان این ثبت ملی قرار دهد و دوم اینکه نهاد‌های دولتی را به گونه‌ای سازمان دهی کند که تلاش‌های آنان در راستای حفاظت از این میراث فرهنگی باشد.

زیرا دولت ذاتا حافظ منافع و سرمایه‌های ملت است. فرهاد قادرپناه از وجود نامه‌ای خبر می‌دهد که در آن با امضای سرپرست سازمان صمت استان، دستور تعطیلی این کارگاه به بهره بردار ابلاغ شده است و تصریح می‌کند که به استناد این نامه، رئیس سازمان صمت کاملا از لزوم توقف عملیات حفاری و استخراج از این معدن سنگ آگاهی داشته، اما به صدور یک نامه اکتفا کرده و برای جلوگیری از فعالیت کارگاه، اقدام عملی دقیقی نکرده است.

استمرار در فعالیت پروژه باوجود همه پیگیری‌ها به حدی بود که در جریان بازدید حجت الاسلام نصرا... پژمان فر، نماینده مردم مشهد در مجلس شورای اسلامی، و نمایندگان سمن‌ها و مسئولان سازمان میراث فرهنگی استان از منطقه تاریخی دیزدر، حاضران در نخستین مرحله با ماشین آلات سنگین معدن کاری روبه رو شدند که در حال کار و فعالیت بودند و به عبارت دیگر، بهره بردار حتی پیش چشم اصحاب رسانه و مسئولان بازدیدکننده هم از ادامه فعالیت ابایی نداشت. نماینده مشهد به عنوان نایب رئیس کمیسیون اصل ۹۰ مجلس شورای اسلامی، قول پیگیری از طریق وزیر میراث فرهنگی تا حصول نتیجه برای جلوگیری از تخریب این سنگ نگاره‌ها را داد.

چه کسی حقیقت را نمی‌گوید؟

سرپرست معاونت میراث فرهنگی استان در اظهارات خود بر این نکته تأکید داشت که بهره بردار جدید معدن سنگ دهنو بار‌ها در گفته‌های خود اعلام کرده که درباره امکان ممنوع شدن کار در این کارگاه، سازمان صمت استان به او هیچ هشداری نداده است.

درحقیقت سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی با آگاهی از همسایگی یک منطقه تاریخی با این پروژه، پروانه معدن را به پیمانکار جدید واگذار کرده است تا حفاری و استخراج را از سر بگیرد. این موضوع سبب شد تا پیگیری‌های خبرنگار شهرآرا به مسئولان سازمان صمت معطوف شود.

معاون امور معادن و صنایع معدنی سازمان صمت خراسان رضوی نیز در پاسخ به این موضوع، ضمن تکذیب ادعای بهره بردار درباره بی اطلاعی او از امکان تعطیلی کارگاه به دلیل آسیب‌های احتمالی به منطقه تاریخی دیزدر، تأکید کرد که سازمان صنعت، معدن و تجارت استان در قالب نامه رسمی به پیمانکار اطلاع داده است که باید پروژه را تعطیل کند، اما تحقق این نامه و صدور حکم پلمب کارگاه، فراتر از وظیفه قانونی این سازمان و در گرو حکم قضایی دادستان است.

پیگیری‌های شهرآرا حکایت از این حقیقت دارد که تلاش‌های گسترده‌ای از جانب تشکل‌های مردم نهاد و اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به عنوان متولی حفاظت از میراث ملی کشور انجام شده است تا دیزدر از گزند آسیب و تخریب در امان بماند و این اقدامات، حتی با حسن نظر سازمان صنعت، معدن و تجارت استان نیز همراه بوده، اما این تلاش‌ها تاکنون به مرحله صدور اجراییه قضایی و الزام بهره بردار به توقف پروژه نرسیده است و مشخص نیست که تا زمان رفع این مشکلات، چند اثر گران بهای این منطقه تاریخی قربانی این ناهماهنگی‌ها خواهندبود.